Ένα άλλο μέλλον απαιτεί ένα άλλο παρελθόν...

Άλλο ένα εκπληκτικό βιβλίο έχω να προτείνω. Όμως δε σας παίρνω στο λαιμό μου, γιατί δεν είναι από τα πιο ευκολοδιάβαστα κι ευκολοχώνευτα. Μιλάω για το "ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ-Η ΠΟΛΗ ΤΩΝ ΦΑΝΤΑΣΜΑΤΩΝ" του Mark Mazower. Συγγραφέας ένας μεσήλιξ ΑγγλοΕβραίος ιστορικός, σπουδαγμένος σε μεγάλα Πανεπιστήμια, που έκανε τρομερή-κατά τη γνώμη μου-βιβλιογραφική έρευνα. Μιλάμε για σπουδή όχι μόνο των επίσημων πηγών, αλλά ψάξιμο σε αλληλογραφίες του υποκόσμου, σε κατεγραμμένες συνομιλίες απλών ανθρώπων προ 4 αιώνων και άλλα πολλά. Προ πάντων όμως γράφει με διακριτική αγάπη και κρυφή νοσταλγία, για την αγαπημένη "Εβραιούπολη", που τη 'χάσαν μέσα απ'τα χέρια τους. Αυτό μόνο φτάνει.

Ο υπότιτλος λέει "Μουσουλμάνοι, Χριστιανοί και Εβραίοι 1430-1950". Περιγράφει με συναρπαστικό τρόπο την ιστορία της Πόλης σε πολιτικοκοινωνικό, σε εθνικοθρησκευτικό, σε οικονομοεπαγγελματικό, σε χωροχρονικό, σε παγκοσμιοποιημένο αλλά και σε ανθρωποκεντρικό επίπεδο. Τα τμήματα μέσα στα κεφάλαια είναι φαινομενικά αταίριαστα αλλά ολοκληρώνοντάς τα έχεις την πλήρη εικόνα του τίτλου του κεφαλαίου. Δεν αφήνει κομμάτι της ζωής, απλών και μεγαλόσχημων, ανθρώπων που να μην το αναλύει, με τρόπο όμως ανεκτό για τον αδαή κι ανιστόρητο αναγνώστη. Δε θεωρεί δεδομένο τίποτε και δίνει τη δική του εξήγηση στα γεγονότα, χωρίς όμως να ηθικολογεί. Μόνο στο τέλος, αφού αφιερώνει αρκετό χώρο για τους νεκρούς (γενικά) όλων των χρόνων, αναφέρει τη δική του πρόταση για αποφυγή άλλων επόμενων δυσάρεστων καταστάσεων.

" Ένα άλλο μέλλον απαιτεί ένα άλλο παρελθόν ".

Εννοεί προφανώς ότι η ελπίδα για καλύτερες μέρες στην περιοχή μας χρειάζεται αναψηλάφηση του παρελθόντα χρόνου. Βέβαια το παρελθόν είναι ένα κι απαράλλαχτο, αλλά η άμβλυνση παλιών οξυτήτων είναι προαπαιτούμενο για τη συμβίωση. Σαν το ζευγάρι. "Εντάξει, πήγες και με άλλους 40, αλλά τώρα είσαι μαζί μου, ας τα αφήσουμε πίσω και ας περάσουμε καλά." Μην την πατήσουμε και σε κάθε καυγά τα ξαναβγάζουμε απ'το ντουλάπι. "Κι εσύ μωρή πουτάνα, που 'κανες τότε βίζιτες κ.ο.κ"......

Οι άνθρωποι- και δη οι Βαλκάνιοι- έχουν μωροφιλόδοξη και κυρίως ανυπάκουη φύση. Ξέρουν το απώτερο κοινό συμφέρον, αλλά κοντόφθαλμοι ως συνήθως, υποκύπτουν στα πρόσφατα πάθη τους, κλωτσώντας την καρδάρα με το γάλα που φτάνει και περισσεύει για όλους.

Αν το θέλεις, βλέπεις συνωμοσία στο βιβλίο, που πάει από δω ως στο Ντουμπάι, αλλά ας είματε ανοιχτοί και στις διαφορετικές απόψεις. Εντάξει όταν λέμε ανοιχτοί, μη ξεχειλώσουμε κιόλας (βλ."στρίμωγμα σε προκυμαίες"), απλώς ακούμε και σκεφτόμαστε.

Εντυπωσιακή είναι η αναφορά σε ένα "εβραιομουσουλμανικό" σχέδιο του 1906, επί Αβδούλ Χαμίτ, λυκόφως της Αυτοκρατορίας. Αφού οι δυό τους τα πήγαν καλά μέχρις εκεί, και αφού φαίνονται να χάνονται τα Ευρωπαϊκά εδάφη των Οθωμανών, γιατί να μην τα οικειοποιηθεί η Εβραϊκή Κοινότητα; Κάτι σα χρησικτησία, δηλαδή. Οι πιο οραματιστές των Σιωνιστών το είδαν. "Τι δουλειά έχουμε εμείς στην Παλαιστίνη, οι Άραβες μας μισούν, δε θα ησυχάσουμε ποτέ εκεί. Εδώ είναι η πατρίδα μας, εδώ μας δέχτηκαν οι Μουσουλμάνοι-αφού τους πληρώσαμε-όταν μας έδιωξαν από την Αγγλία, την Ισπανία, τη Ρωσία, την Πολωνία και απ'όλη την κεντρική Ευρώπη." Το σχέδιο αφορούσε λοιπόν τη δημιουργία του μικρού Ισραήλ σε όλη την επικράτεια της Μακεδονικής Γης, με πρωτεύουσα την αγαπημένη τους Σαλονίκη. Δυστυχώς (??) τους πρόλαβαν οι Βαλκανικοί Πόλεμοι και ο Α'ΠΠ.

Μιλάει για ντονμέδες, μεβλεβήδες, προσήλυτους και αλλόθρησκους, ραβίνους, επισκόπους και χοτζάδες, καδήδες, μπέηδες, etc, etc. Αναφέρεται σε κτίρια (Γενί-Τζαμί), τεκέδες (στην Άνω Πόλη), στέκια (δερβίσηδων στο Βαρντάρ-Καπεσί), γειτονιές (Ουν-Καπάν), ανάκτορα και κήπους (Μπεχτσινάρ), βίλλες (Αλλατίνι). Ονόματα, όπως Μόλχο, Καράσο, Χιρς, Μπεναρόγιας, αλλά και Μουσταφά Κεμάλ, Σάτεφ, Ζάννας, Σαμπρί Πασάς, Εμπράρ, Μαξ Μέρτεν, Κόρετς περνάν σαν παρέλαση guest stars στα χρόνια. Το χρώμα της πόλης ανά τους μεταβυζαντινούς αιώνες, η ιδιαίτερη συμβίωση κυρίως των θρησκειών και πολύ αργότερα των "εθνών"-πλαστών ή γνήσιων.

Επαναλαμβάνω το βιβλίο δεν είναι tourist guide of Historic Thessaloniki, πουλήθηκε σα ζεστός ηλιόσπορος, αλλά φαντάζομαι ότι κοιμάται άκοπο στις περισσότερες των βιβλιοθηκών.

Το προτείνω ανεπιφύλακτα, με πολλές-πολλές επιφυλάξεις.

Υποσημείωση. Λεζάντες φωτογραφιών (Από την αρχή και κάτω)

1.Εξώφυλλο βιβλίου

2.Το παλιό Νοσοκομείο Χιρς (έξω από την Πόλη)

3.Οπισθόφυλλο βιβλίου (Παρουσιάζει λεμονατζήδες, χαμάληδες και αβδελλάδες)

4. Ανατολική Θεσσαλονίκη το 1916 (Τελείωνε στην τωρινή Εθνικής Αμύνης, παλαιά λεωφόρος Χαμιδιέ).

5.Ντονμεδόπουλο (εξισλαμισμένο εβραιόπουλο) με στολή μεβλεβή (του τάγματος των Σούφι) και από κάτω το Γενί-Τζαμί (Ναός των Ντονμέδων, παλαιό Αρχαιολογικό Μουσείο στην οδό Θεοφίλου 25)

6.Έλληνες και Αλβανοί μέλη αντάρτικου σώματος περ. 1904