Der Tod ist groß.
Wir sind die Seinen
lachenden Munds.
Wenn wir uns mitten im Leben meinen,
wagt er zu weinen
mitten in uns.
Ας το πιάσουμε από την αρχή. Ο Θανάσης έχει βαλει πολύ ποιητικό λόγο στα τραγούδια, συχνά μάλιστα αναφέρει και τους ίδιους τους ποιητές, των οποίων τους στίχους χρησιμοποιεί είτε σπάνια ατοφιους είτε συχνότερα φιλτραρισμενους, με δική του ερμηνεία. Για παράδειγμα φέρνω το Fernando Pessoa και τον César Vallejo. Τώρα μπαίνει στο παλμαρέ του κι ο Ρίλκε.
ΡΙΛΚΕ”
“Στην έξαρσή του ο ποιητής, μας δείχνει τη στιγμή,
στον ήλιο της απόγνωσης, ακίνητη σαν σαύρα.
Ρίξε το βλέμμα πάνω της-δες το σαν προσταγή-
και νοιώσε τα σπαράγματα και τη στυφή τους αύρα.
Ο Ρίλκε είναι μεγάλος.
Με στόμα που γελά
-όταν ο θάνατος θαρρεί
πως ξεχειλίζει από ζωή-
τολμά να κλάψει, ο ποιητής,
στο κέντρο της καρδιάς του.
Οι κόγχες μας δανείζονται τα μάτια αλλονών,
οι λέξεις μας μυρίζουνε χαμό και χαμομήλι.
Λιώνουν τα ακροκέραμα στα σπίτια των τρελών.
Του κόσμου το παιχνίδισμα, πόρτα είναι που τρίζει.
Αρχίζουνε το βέλασμα οι ψάλτες και τ’ “αμήν”,
παίρνουν και τ’ αναλόγια μόνα τους να γυρνάνε.
Του ανθρώπου παρακάμπτεται η ατέλεια “προς στιγμήν”.
Τώρα νυχτώνει απότομα κι οι γρύλοι τραγουδάνε:
Ο Ρίλκε είναι μεγάλος.
Με στόμα που γελά
-όταν ο θάνατος θαρρεί
πως ξεχειλίζει από ζωή-
τολμά να κλάψει, ο ποιητής,
στο κέντρο της καρδιάς του.
Λοιπόν πώς ξεκινά το τραγούδι; «Στην έξαρση του ο ποιητής, μας δείχνει τη στιγμή». Πού αναφέρεται; Στο ποίημα „Der Dichter“ που ξεκινά…..
Du entfernst dich von mir, du Stunde
Wunden schlägt mir dein Flügelschlag.
Στο τέλος λέει: „alle Dinge, an die ich mich gebe, werden reich und geben mich aus“.
Μετά από τα πολλά «περιεργα» πχ οι κόγχες μας δανείζονται τα μάτια αλλονών(!) μπαίνει στο ρεφρέν. „Ο Ρίλκε είναι μεγάλος, με στόμα που γελά“
Καταρχήν το πρωτότυπο μιλάει για το Θάνατο. Ο Θάνατος είναι μεγάλος, Εμείς είμαστε τα δικά του στόματα που γελάνε. Κι όταν μας νομίζουμε στο μέσο της ζωής, ρισκάρει/τολμά (ο Θάνατος) να κλάψει μέσα μας.
Ο Θανάσης τα αντιστρέφει, βάζοντας στη θέση του Θανάτου τον ίδιο τον ποιητή. Δε μεταφέρει ακριβώς το πνεύμα του ποιήματος όμως έτσι. Να μη χαθούμε όμως στις παρερμηνείες του Θανάση, το χρησιμοποίησα απλώς σαν βατήρα, ως εφαλτήριο γιατι είναι η πρώτη φορά που αναφέρεται ο Ρίλκε σε ελληνικό τραγούδι και γιατί δίνει αφορμή σε πολύ κόσμο να ψάξει.
Ποιος ήταν ο Rainer Maria Rilke όμως;
Αυστριακός λυρικός ποιητής, γεννημένος στην Πράγα, στην τότε Αυστροουγγαρία, το 1875. Άσχημα παιδικά χρόνια, δύσκολη σχέση με μητέρα, ταξιδευτής, γνώρισε από την αρχή σημαντικούς ανθρώπους, το Φροϋντ, τον Πάστερνακ, τον Τολστόι, βρήκε στο Παρίσι το Ροντέν. Ο Α'ΠΠ το βρήκε στη Γερμανία, χωρίς να μπορεί να γυρίσει πίσω στο Παρίσι. Η θητεία του ήταν εύκολη. Από το 1926 άρχισε να θαυμάζει και να εξυμνεί το Μουσολίνι, επαινώντας το έργο του ακόμα και την ίδια τη βία. Γενικά οι διφορούμενες και συχνά αλλοπρόσαλες πολιτικές θέσεις του ξένισαν πολύ κόσμο.
Αλλά ας μείνουμε στο έργο του. Γνωστός μέσα από τον "Πανθηρα", που κι εγώ το βρίσκω πολύ δυνατό, μια απωθημένη βία, που διστάζει και σπαράζει μέσα σε ένα κλουβί.
Sein Blick ist vom Vorübergehn der Stäbe
so müd geworden, dass er nichts mehr hält.
Ihm ist, als ob es tausend Stäbe gäbe
und hinter tausend Stäben keine Welt.
Der weiche Gang geschmeidig starker Schritte,
der sich im allerkleinsten Kreise dreht,
ist wie ein Tanz von Kraft um eine Mitte,
in der betäubt ein großer Wille steht.
Nur manchmal schiebt der Vorhang der Pupillei sich lautlos auf -.
Dann geht ein Bild hinein,
geht durch der Glieder angespannte Stille -
und hört im Herzen auf zu sein.
(1902, Paris)
Ψέμμα όμως να μην πω, το αγαπημένο το δικό μου είναι το Herbsttag.
Herr: es ist Zeit. Der Sommer war sehr groß.
Leg deinen Schatten auf die Sonnenuhren,
und auf den Fluren laß die Winde los.
Befiehl den letzten Früchten voll zu sein;
gieb ihnen noch zwei südlichere Tage,
dränge sie zur Vollendung hin und jage
die letzte Süße in den schweren Wein.
Wer jetzt kein Haus hat, baut sich keines mehr.
Wer jetzt allein ist, wird es lange bleiben,
wird wachen, lesen, lange Briefe schreiben
und wird in den Alleen hin und her
unruhig wandern, wenn die Blätter treiben.
Επαναλαμβάνω αυτό που είχα πει και στην ανάρτηση με τον Ντύλαν Τόμας. Δεν πρέπει να ήταν ευχάριστη προσωπικότητα ο Ρίλκε, ίσως ξινός και δήθεν. Οπότε το βόλευε το έπαιζε αυστροουγγαρος, άλλοτε φθονούσε τους Γερμανούς, αλλά μιλούσε τη γλώσσα τους, παρόλο που ζήλευε και τους Γάλλους και τον τρόπο ζωής τους. Στο τέλος πέθανε στο Μοντρέ και τον έθαψαν στην Ελβετία.
Ο von Schirach (ναι, πάλι αυτός!!!) αναφέρεται κάπου, στους τελευταίους στίχους του ποιήματος „Für Wolf Graf von Kalckreuth“
„Die grossen Worte aus den Zeiten, da Geschehn noch sichtbar war, sind nicht für uns.
Wer spricht von Siegen? Überstehn ist alles.“
Ε αυτό το φινάλε, με διαλύει κάθε φορά που το κοιτάω στα μάτια. Διαβάζει κι αυτό μέσα μου, κοιτάω κι εγώ το βάθος του, την άβυσσο του.
Είναι μεγάλος ο Ρίλκε, καμία αντίρρηση. Ο θάνατος όμως μεγαλύτερος.
Wir sind die Seinen
lachenden Munds.
Wenn wir uns mitten im Leben meinen,
wagt er zu weinen
mitten in uns.
Ας το πιάσουμε από την αρχή. Ο Θανάσης έχει βαλει πολύ ποιητικό λόγο στα τραγούδια, συχνά μάλιστα αναφέρει και τους ίδιους τους ποιητές, των οποίων τους στίχους χρησιμοποιεί είτε σπάνια ατοφιους είτε συχνότερα φιλτραρισμενους, με δική του ερμηνεία. Για παράδειγμα φέρνω το Fernando Pessoa και τον César Vallejo. Τώρα μπαίνει στο παλμαρέ του κι ο Ρίλκε.
ΡΙΛΚΕ”
“Στην έξαρσή του ο ποιητής, μας δείχνει τη στιγμή,
στον ήλιο της απόγνωσης, ακίνητη σαν σαύρα.
Ρίξε το βλέμμα πάνω της-δες το σαν προσταγή-
και νοιώσε τα σπαράγματα και τη στυφή τους αύρα.
Ο Ρίλκε είναι μεγάλος.
Με στόμα που γελά
-όταν ο θάνατος θαρρεί
πως ξεχειλίζει από ζωή-
τολμά να κλάψει, ο ποιητής,
στο κέντρο της καρδιάς του.
Οι κόγχες μας δανείζονται τα μάτια αλλονών,
οι λέξεις μας μυρίζουνε χαμό και χαμομήλι.
Λιώνουν τα ακροκέραμα στα σπίτια των τρελών.
Του κόσμου το παιχνίδισμα, πόρτα είναι που τρίζει.
Αρχίζουνε το βέλασμα οι ψάλτες και τ’ “αμήν”,
παίρνουν και τ’ αναλόγια μόνα τους να γυρνάνε.
Του ανθρώπου παρακάμπτεται η ατέλεια “προς στιγμήν”.
Τώρα νυχτώνει απότομα κι οι γρύλοι τραγουδάνε:
Ο Ρίλκε είναι μεγάλος.
Με στόμα που γελά
-όταν ο θάνατος θαρρεί
πως ξεχειλίζει από ζωή-
τολμά να κλάψει, ο ποιητής,
στο κέντρο της καρδιάς του.
Λοιπόν πώς ξεκινά το τραγούδι; «Στην έξαρση του ο ποιητής, μας δείχνει τη στιγμή». Πού αναφέρεται; Στο ποίημα „Der Dichter“ που ξεκινά…..
Du entfernst dich von mir, du Stunde
Wunden schlägt mir dein Flügelschlag.
Στο τέλος λέει: „alle Dinge, an die ich mich gebe, werden reich und geben mich aus“.
Μετά από τα πολλά «περιεργα» πχ οι κόγχες μας δανείζονται τα μάτια αλλονών(!) μπαίνει στο ρεφρέν. „Ο Ρίλκε είναι μεγάλος, με στόμα που γελά“
Καταρχήν το πρωτότυπο μιλάει για το Θάνατο. Ο Θάνατος είναι μεγάλος, Εμείς είμαστε τα δικά του στόματα που γελάνε. Κι όταν μας νομίζουμε στο μέσο της ζωής, ρισκάρει/τολμά (ο Θάνατος) να κλάψει μέσα μας.
Ο Θανάσης τα αντιστρέφει, βάζοντας στη θέση του Θανάτου τον ίδιο τον ποιητή. Δε μεταφέρει ακριβώς το πνεύμα του ποιήματος όμως έτσι. Να μη χαθούμε όμως στις παρερμηνείες του Θανάση, το χρησιμοποίησα απλώς σαν βατήρα, ως εφαλτήριο γιατι είναι η πρώτη φορά που αναφέρεται ο Ρίλκε σε ελληνικό τραγούδι και γιατί δίνει αφορμή σε πολύ κόσμο να ψάξει.
Ποιος ήταν ο Rainer Maria Rilke όμως;
Αυστριακός λυρικός ποιητής, γεννημένος στην Πράγα, στην τότε Αυστροουγγαρία, το 1875. Άσχημα παιδικά χρόνια, δύσκολη σχέση με μητέρα, ταξιδευτής, γνώρισε από την αρχή σημαντικούς ανθρώπους, το Φροϋντ, τον Πάστερνακ, τον Τολστόι, βρήκε στο Παρίσι το Ροντέν. Ο Α'ΠΠ το βρήκε στη Γερμανία, χωρίς να μπορεί να γυρίσει πίσω στο Παρίσι. Η θητεία του ήταν εύκολη. Από το 1926 άρχισε να θαυμάζει και να εξυμνεί το Μουσολίνι, επαινώντας το έργο του ακόμα και την ίδια τη βία. Γενικά οι διφορούμενες και συχνά αλλοπρόσαλες πολιτικές θέσεις του ξένισαν πολύ κόσμο.
Αλλά ας μείνουμε στο έργο του. Γνωστός μέσα από τον "Πανθηρα", που κι εγώ το βρίσκω πολύ δυνατό, μια απωθημένη βία, που διστάζει και σπαράζει μέσα σε ένα κλουβί.
Sein Blick ist vom Vorübergehn der Stäbe
so müd geworden, dass er nichts mehr hält.
Ihm ist, als ob es tausend Stäbe gäbe
und hinter tausend Stäben keine Welt.
Der weiche Gang geschmeidig starker Schritte,
der sich im allerkleinsten Kreise dreht,
ist wie ein Tanz von Kraft um eine Mitte,
in der betäubt ein großer Wille steht.
Nur manchmal schiebt der Vorhang der Pupillei sich lautlos auf -.
Dann geht ein Bild hinein,
geht durch der Glieder angespannte Stille -
und hört im Herzen auf zu sein.
(1902, Paris)
Ψέμμα όμως να μην πω, το αγαπημένο το δικό μου είναι το Herbsttag.
Herr: es ist Zeit. Der Sommer war sehr groß.
Leg deinen Schatten auf die Sonnenuhren,
und auf den Fluren laß die Winde los.
Befiehl den letzten Früchten voll zu sein;
gieb ihnen noch zwei südlichere Tage,
dränge sie zur Vollendung hin und jage
die letzte Süße in den schweren Wein.
Wer jetzt kein Haus hat, baut sich keines mehr.
Wer jetzt allein ist, wird es lange bleiben,
wird wachen, lesen, lange Briefe schreiben
und wird in den Alleen hin und her
unruhig wandern, wenn die Blätter treiben.
Επαναλαμβάνω αυτό που είχα πει και στην ανάρτηση με τον Ντύλαν Τόμας. Δεν πρέπει να ήταν ευχάριστη προσωπικότητα ο Ρίλκε, ίσως ξινός και δήθεν. Οπότε το βόλευε το έπαιζε αυστροουγγαρος, άλλοτε φθονούσε τους Γερμανούς, αλλά μιλούσε τη γλώσσα τους, παρόλο που ζήλευε και τους Γάλλους και τον τρόπο ζωής τους. Στο τέλος πέθανε στο Μοντρέ και τον έθαψαν στην Ελβετία.
Ο von Schirach (ναι, πάλι αυτός!!!) αναφέρεται κάπου, στους τελευταίους στίχους του ποιήματος „Für Wolf Graf von Kalckreuth“
„Die grossen Worte aus den Zeiten, da Geschehn noch sichtbar war, sind nicht für uns.
Wer spricht von Siegen? Überstehn ist alles.“
Ε αυτό το φινάλε, με διαλύει κάθε φορά που το κοιτάω στα μάτια. Διαβάζει κι αυτό μέσα μου, κοιτάω κι εγώ το βάθος του, την άβυσσο του.
Είναι μεγάλος ο Ρίλκε, καμία αντίρρηση. Ο θάνατος όμως μεγαλύτερος.
ΥΣ. Το 2015 στην alte Oper στη Φραγκφούρτη δόθηκε μια παράσταση για τα 140χρονια από τη γέννηση του, το Rilke Projekt Live. Από αυτην την παράσταση, ακούγεται στο ακόλουθο βίντεο, live, το "ich lebe mein Leben, in wachsenden Ringen".
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου