Η και Ε

 Το  μυστήριο με τα γράμματα δεν αφορά πολύ κόσμο, δεν το νοιάζει. Δεν είναι στις πρώτες προτεραιότητες να μάθει κάποιος γιατί γράφουμε έτσι κι όχι αλλιώς. Από πού προέρχεται το κάθε γράμμα, τι υποδηλώνει, πώς προφέρονταν παλιά και πως τώρα, τι σήμαινε η μετάβαση, το πέρασμα από όλα τα παλιά αλφάβητα και πως καταλήξαμε να έχουμε στην Ευρώπη τα συγκεκριμένα και στην Ασία, στην άπω και στην εγγύς κάποια διαφορετικά. Γενικά ως δείγμα πολιτισμού το γράμμα περνούσε απαρατήρητο, διέλαθε την προσοχή των περισσότερων κοινωνικών στρωμάτων. Έτσι οι περισσότεροι είμαστε τρόπον τινά Α-γραμματοι.  Μείναμε στις λέξεις και στις προτάσεις. Κι εκεί με άπειρα κενά. Κι αυτό είναι λογικό.Είναι σαν να προσπαθείς να καταλάβεις μεγάλες αριθμητικές πράξεις, χωρίς να ξέρεις τα στοιχειώδη κομμάτια, τους αριθμούς και τις μονάδες. 

Τα γράμματα δεν ήταν από την αρχή βασικές δομές επικοινωνίας. Το πέρασμα από τους φθόγγους στα γράμματα, κατά τον Μπαμπινιώτη, σήμαινε τη μετάβαση του προφορικού στο γραπτό λόγο, από τα ηχητικά στα οπτικά σημεία. Στην ουσία ήταν μια πρώτη μορφή συγκεκριμένης τέχνης και αισθητικής. Η συμμετρία των κεραιών η η καμπύλωση τους από τόπο σε τόπο δήλωνε  το ύφος αλλά και τη νοοτροπία των κόσμων και πολιτισμών. 

Πχ  η συλλαβογραφική γραμμική Β' -που φέρνει αρκετά από τα ασιατικά Kana στοιχεία, κανείς δεν ξέρει αν υπήρξε επαφή μεταξύ των πολιτισμών, οι θεωρίες πολλές - είχε να κάνει με μια υποτιθέμενη "οικονομία" συμβόλων ,αλλά η επικρατήσασα αλφαβητική γραφή έδειξε την πραγματική πρόοδο, και ως προς την αληθώς εννοούμενη λειτουργικότητα στη σχέση γραμμάτων και φθόγγων. Το θέμα που συζητιέται συχνά στους γλωσσολογικους κύκλους ήταν αν πραγματικά η μεγάλη προσφορά των φωνηέντων ενίσχυσε τη διττή χρήση του γραπτού λόγου και τη συνέχιση από την προφορική παράδοση εμπειριών και συλλογικής μνήμης. Γεγονός είναι ότι η αρχαία Ελληνική με το ευρύ φωνηεντικό σύστημα της, 12 μακρά και βραχέα, προσέφερε απλόχερα τις φωνολογικές δυνατότητές στην έκφραση, χωρίς να χάνει στο γραπτό κείμενο κάτι από την άρθρωση αυτών. Εξάλλου η αναλογία ήταν περίπου στο 1:1, 12 φωνήεντα, όπως είπα με 13 διφθογγους, μακρεις και βραχείς. 

Επειδή βλέπω να μακρυγορώ και δεν το θέλω.....(ναι, καλά!), θα περάσω κατευθείαν στο θέμα. Το Ε. Προφορά εεεεε ή γράμμα Έψιλον. Το '95 πέφτει στα χέρια μου "η μητρική γλώσσα" του Βασίλη Αλεξάκη, που ξεκινά ή κλωθεται γύρω από ένα Ε στο μαντείο των Δελφών. Έτσι άρχισα να ασχολούμαι. Με το Ε και με το Η.

Λοιπόν, ξανά κατά τους γλωσσολόγους, μπαμπινιωτικούς ή μη, μέχρι το 400π.χ. το γράμμα Ε δήλωνε όχι έναν τρεις φθόγγους, πρώτα το βραχύ Ε, το μακρό ανοιχτό η και το μακρό κλειστό ει. Με τη μεταρρύθμιση στο αττικό σύστημα, έγινε η μετάβαση από το προευκλείδιο στο ευκλείδειο αλφάβητο και ξεχώρισαν τα Ε και Η, ώστε να μην υπάρχει πολυσημία. 

Αρχικά, στο φοινικικό αλφάβητο ήταν ως hê', οι Έλληνες παρέλειψαν όμως το ασθενές δασύ h κι εστίασαν στο φωνηεντικό στοιχείο Ε. 

Το όγδοο γράμμα των Φοινίκων hêt, περιλάμβανε ένα ισχυρό στην προφορά δασύ h. Εκεί λίγο μπερδεύτηκε το πράγμα κι ενώ αρχικά ήταν να ακουστεί ως χ-ήτα και θα δήλωνε το φθόγγο h, τελικά εξελίχτηκε στο γνωστό φωνήεν, ê δηλαδή το ήτα. Το πώς το χ-ήτα / ήτα (Η, η) ξέφυγε από το αττικό στο ρωμαϊκό αλφάβητο κι έγινε αυτό το μεγάλο h, που οι Γερμανοί ως πιο πιστοί στην προέλευση το αναφέρουν "ΧΑ", ενώ οι Αγγλοσάξωνες " Έιτς", .....είναι μια άλλη πολύ μεγΑααααλη ιστορία. Τώρα θα εστιάσω μόνο στο Ε και στο Η.

Λοιπόν, δε θα μακρυγορησουμε...(Γιώργος Πάντζας στη Σωφερινα). Το Ε λοιπόν μετά το 403 ή 402πχ έγινε μόνο ένα ε-ψιλόν. Το μακρύ Ε άλλαξε σε ήτα. 

Στην ελληνική γραφή έχει μια ή δύο καμπύλες, που χωρίζονται από την κεντρική οριζόντια κεραία, ενώ στο λατινικό αλφάβητο κλείνει η άνω καμπύλη, σχηματίζοντας έτσι έναν κάτι σα δακτύλιο. Ενδιαφέρουσα είναι η προφορά, εμείς λέμε Έψιλον, τα γερμανικά φύλα μένουν στο Ε (α, μπε, Τσε, ντε, Ε), και οι τρελλοαγγλοσαξωνες μπερδεύονται στο "Ι" (έϊ, μπι, σι, Ντι, Ι). Ο,τι να'ναι δηλαδή! Το πιο κουφό είναι ότι επειδή αυτές οι λατινικές γραφές, αγγλικά/γαλλικά/ισπανικά/γερμανικά δεν είχαν ποτέ δασείες ή ψιλες, στο θέμα που ανέφερα "He" ή "Ε", μπερδεύτηκαν και όπου έβρισκαν Έψιλον με δασεία, το κλασικό He δηλαδή, δεν έγραφαν το απλό σκέτο Ε, πχ Ελλάς, αλλά Hellas. Όχι Ελένη, αλλά Helen, Helena. Όχι Έκτωρ, αλλά Hector/Hektor. Όχι Ηρώδης, αλλά Herodes/Herod.

Εδώ να μην ξεχνάμε,.... εσείς δηλαδή, γιατί εγώ δεν ξεχνάω τίποτα! .... το σύμβολο της δασείας στην ουσία του ήταν απλοποίηση του ├ (το αριστερό μισό του Ήτα). Επίσης , η δασεία στην αρχαία ελληνική ήταν ιδιαίτερο φώνημα. Εξ'ου και η Αττική διάλεκτος ήταν δασυντική διάλεκτος. 

Τον Έρωτα, το γράφουν όλοι και τον προφέρουν όπως ακριβώς κι εμείς, λόγω της ψιλής που προηγείται. Eros. Erotik/erotic.

Πάμε τώρα στο Ήτα; (πάμε, γιατί θα ξημερωσουμε, και έχουμε και δουλειές! Δεν είμαστε τίποτα χασομερηδες γλωσσομανιακοί... τελείωνε!!)

Οκ λοιπόν, το Ήτα, το μακρό ανοιχτό πρώην Ε, από τους Φοίνικες ως hêt ή h-êth (χεετ  ή χεεθ) προφερόμενο και σήμαινε φράκτης, περίβολος (λογικό, μοιάζει σαν κάγκελο ή σκάλα). Και αυτή είναι μια μεγάλη διαφορά. Ενώ όλα τα άλλα φωνήεντα ήταν κατεξοχην λαρυγγικά, ααα, εεε, οοο, στο hêt ή h-êth υπερέχει ακουστικώς αυτή η δασυτητα του αρκτικου γλωττιδικού, ή όπως λέει ο καλός μας Δάσκαλος ο κύριος Μπαμπινιώτης, του γλωττιδικού τριβόμενου συμφώνου. 

Για τον ερασμικό Ητακισμό και τον Ιωτακισμό της εξελιγμένης Νεοελληνικής, ...δεν έχω χρόνο (sic)! Να επανέλθω μόνο για λίγο στην ωραία περιπέτεια που είχε η φωνητική αξία του γράμματος Ήτα. Επειδή έχω αρκετά βιβλία που περιγράφουν π.χ τι ταλαιπωρία επικράτησε στους γραμματιζομενους κυκλους των μεταφραστών, όταν επιβλήθηκε η μικρογραμματη γραφή με το μικρό ήτα να εμφανίζει μια θηλιά ή επιμήκυνση της καμπύλης προς τα άνω ( h ), το οποίο κι επικράτησε στα λατινικά, αλλά φυσικά όχι σαν φωνήεν, ενώ στην ελληνική έκλεισε με χαμήλωμα της αριστερής κεραίας ως η κι εννοείται ότι παρερμηνεύεται και μπερδεύει τους πάντες όταν το συγκρίνουν με το λατινικό n ( το Νι, δηλαδή) . Ο ορισμός της Βαβέλ.

Άλλο παράδειγμα, πιο επίκαιρο κι εννοείται κάτι που με αφορά. Το εβραϊκό όνομα Μιχ-α-έλ δηλώνει αυτόν που μοιάζει, που πλησιάζει στο Θεό, μετάφραση Έλ. Λογικά ακουγόταν κι ως Μιχαέλ, όπως Γαβριέλ, ή Ραφαέλ, όπου Ελ κι Ο Θεός των Σημιτών και των άλλων φυλών του Ισρα-έλ. Ελα όμως που ήρθε στα τραπέζια των αρχαιοελληνων μεταφραστών και διαννοούμενων, οι οποίοι το είδαν ως μακρύ ανοικτό ήηηηη, γι'αυτό και δεν ενδιαφέρθηκαν για το ετυμολογικό αλλά για το γλωσσολογικό. Ergo....Μιχαήλ. Ή Γαβριήλ ή Ραφαήλ...και φυσικά Ισραήλ. Στα λατινικά γράφεται και προφέρεται Michael, κι έτσι και με φωνάζουν Μίχαελ. Αλλά επειδή όλα μεταφράστηκαν από τα πρωτότυπα, κάποιοι στην Ελλάδα σκέφτηκαν..."να μην μπερδέψουμε τα πράγματα, αν κάποιοι δουν το Μιχαήλ ίσως το κάνουν Michanl, Μιχάνλ. Ας το μεταφρασουμε τότε με το νεότερο εξελιγμένο/νεοελληνικό Ι. Μιχαίλ, Michail" 

Μπορείτε να φανταστείτε, υποθέτω, τι ωραία πέρασα εξηγώντας σε ληξιαρχεία, δημαρχεία, ταχυδρομεία, εφορίες, κρατικές υπηρεσίες, κτλ γιατί Ι κι όχι H h κι όχι Εε / Ee. Τουρλουμπούκι.....ή Τουρλουμπούκη. 

Το ίδιο και με τον Πατέρα, πατήρ. Vater. Κρατήρας, Krater. Σημαντική (η επιστήμη της Σημειολογίας), οι Άγγλοι λένε Semantics. Ή το ποίημα, έγινε poem. Στα ιατρικά λεμε σκληρωση ή σκλήρυνση αλλά μεταφράζεται Sklerosis/Sklerose, σκλερόζις/σκλερόζε. Θα μπορούσα νά συνεχισω μέχρι αύριο, αλλά....θα μακρυγορησω και δεν το θέλω. 

Να το κλείσω εδώ; να βάλω βιβλιογραφία; άντε ρε, που θέλετε και evidence. Να ψάξτε μόνοι σας! Κι αν βρείτε κάτι, να φωνάξετε Εύρηκα κι όχι Eureka, που περιέργως ή κατά τον κανόνα οι Άγγλοι το προφερουν Γιουρήκα κι όχι Γιουρέκα. Ενώ οι Γερμανοί παλι, το λένε κανονικά Όϊρέκα. 

Βγάζεις άκρη; όχι

Έχει σημασία; Όχι.

Γιατί ασχολούμαι, ρωτάς; σε νοιάζει; Όχι.

Α και γαμησου (ή gamesou, γαμέσου) Παραμονή Πρωτοχρονιάς! 

Κι ευτυχισμένος ο νέος χρόνος. Αγάπη για τον Πλησίον. Agaplesion, αγκαπλεζιον που λέμε.