Έξω βρέχει. Καταιγίδες ήρθαν, θα περάσουν, ξέσπασαν, ξερίζωσαν.
Μέσα είναι στεγνά, δεν πέρασε ούτε μια σταγόνα. Ξηρό το κλίμα εντός, απεφάνθη!
Στεγνός. Απότοκο της αποστέγνωσης. Των αισθημάτων και των χυμών. Στεγνός ουχί στυγνός. Απλά ξηρός και ξεραμένος. Αποξηραμένος, σαν σπόρι διασκέδασης.
Δε μιλώ επί του προσωπικού, στεγνά κι αδιάντροπα εξηγώ: κάποιος θα φύγει σήμερα. Κάποιος έφυγε χτες. Στέγνωσε κι εκείνος. Μούμια στη σκόνη του χρόνου.
Στεγνός κι αδιάβροχος. Μέσα του.
Έξω βρέχει ακόμα.
1) " Alles ist schon einmal gesagt worden, aber da niemand zuhört, muss man es immer von neuem sagen."
Andre Gide (le Traitè du Narcisse)
2) "Wir waren tausend mal schon hier.
Es wird auch diesmal funktionieren.
Doch nichts was sich nicht repariert....
Das Lumpenpack (Kopf zu groß, vom Nie wieder wach)
3) das neue/alte Ideal des neuen Deutschen?
flink wie Windhunde, zäh wie Leder und hart wie Kruppstahl....Baby
Elon und Donald, Alice und Björn, nette Leute, sorgen sich um ihr Land. Wie damals Adi und Hermann und Heinrich und.., und..., und viele Millionen Mitläufer. Weimarer/ Regierungskrise/ Ängste und Naivität parallel.
Die Untätigkeit wurde von Dilettantismus ersetzt, sagte der Komiker.
Wahl im Februar. Machtübernahme?
4) Erster Jahrestag, neues Glück?
Tja......
Oft nachts, frage ich mich , ob es immer so war, ob es als vermeidbar aus der Ferne betrachtet wurde, ob die anderen Optionen realisierbar und umsetzbar wären.
Der Verstand half nicht, also nicht mehr. Der einzige Weg der Schutzreflexen ging durch die Abgestumpftheit, die die Strategie und die Vorgehensweise festlegte.
Stumpfsinn, Apathie. Über die Stunden, die Tage, die Wochen und die Monate. Die Zeit existiert nicht und legt nix festes mehr, nichts Ausschlaggebendes. Sachen und Ziele werden nicht verfolgt, spezifische Wünsche geschweige denn Vorsätze werden nicht mehr geäußert und erfüllt. Alles kommt, wie es kommen sollte und dürfte. Jacke wie Hose. Haare wachsen, Gefühle nicht. Routinen finden statt, Verständigung und Annäherung nicht. Floskeln ja, Tiefsinn beim Gespräch keineswegs. "Smalltalk" bis zum Graben.
Haut und Fell ohne Sensoren, keine Signale Richtung Amygdala dringen durch. Das ist natürlich nur Selbstdiagnose und wie auf der ganzen Welt bekannt ist, wenn man von Geld oder Sex viel spricht, wahrscheinlich hat keins!!
In dem Fall, ist alles o.g. keine Unterstellung, sondern die Wahrnehmung der letzten Jahren, seit Nov 2021. Es ist allerdings lange her, die Anpassung/das Angewöhnen schleifen die Kanten und zerreiben die grossen Worte.
Noch eine Minute umsonst....
Δε θυμάμαι πότε πρωτοάκουσα για τους στωικούς φιλοσόφους, τη σχολή της Στοάς, σίγουρα δεν είχα δώσει παραπάνω σημασία από την κατανόηση και απλή επανάληψη της φράσης "υπομένει κάτι στωικά".
Δεν ξέρω επίσης πότε άρχισα να δίνω σημασία στα κείμενα, τον τελευταίο χρόνο; ίσως ενάμισι χρόνο πριν; πάντως άρχισα από το Μάρκο Αυρήλιο και τα Meditations, μετά στο εγχειρίδιο του Επίκτητου. Γενικά διάβασα πολλά κείμενα, Σενέκας, λίγο του Ζήνωνα (από τον τελευταίο, κυρίως σε μορφή προτάσεων ή τα γνωστά τσιτάτα που λένε).
Δυστυχώς (ή ευτυχώς, ή αδιάφορο!) τα βιβλία τα αγόρασα με γερμανική μετάφραση.
Ένα μικρό παράδειγμα: Στο Handbüchlein der Lebenskunst του Επίκτητου, από το κεφάλαιο Wille ist frei
Krankheit ist ein Hindernis des Körpers, aber nicht des Willens, wenn er nicht selbst will.
Ή από τον ίδιο συγγραφέα, Handbüchlein der Moral, στο κεφάλαιο 32
4) Kannst du es, so lenke stets durch deine Reden deine Gesellschaft auf anständige Gegenstände; bist du unter lauten Fremden, so schweige. 5) Lache selten, nicht über vieles und nicht übermäßig. 6) Verweigere, wenn es möglich ist, den Eid ganz, sonst soweit es sich tun läßt.
Εκεί ξεκινά κάπως έτσι: 1) Vergegenwärtige dir einen Charakter, ein Musterbild, wonach du zu leben dir vornimmst, sowohl im privaten, als im öffentlichen Leben.
Στα πρότυπα αυτά ίσως να πάτησε και ο Καντ, με την kategorische Imperativ του.
Ο Επίκτητος τα είπε και για το θάνατο, που επίκειται.
Der Tod der Lüste.
XXI. Tod und Verbannung und Alles, was als schrecklich erscheint, soll dir täglich vor Augen schweben, am meisten aber der Tod; so wirst du nie weder an etwas Gemeines denken, noch etwas allzuheftig begehren.
Το amor fati είναι μια "αγάπη για το μοιραίο", για το αναπόφευκτο, για τα απολύτως απαραίτητα της Μοίρας τεκταινόμενα. Το αναφέρει ο Νίτσε, δε θυμάμαι πού, αλλά νομίζω κάπου στο 1880, ως αντίλογο στη "διαλεκτική/ διαννοούμενη αγάπη στο θείο (ή στο Θεό!)" του Σπινόζα. Σε πολλές ιστοσελίδες αναφέρεται ως όρος προερχόμενος από τους Στωικούς, αλλά είναι προφανώς παραπλάνηση. Αν κι ο Νίτσε έβλεπε τον εαυτό του, ως τον τελευταίο Στωικό, σήμερα, από την οπτική γωνία του 21ου αιώνα βλέπουμε τη διαφορά του ως προς αυτό που αναφέρεται ως παγκόσμιος Νους και Άμβλυνση των ευαισθησιών.
Αλλά να μην πιαστούμε τώρα με το Νίτσε, θα μας πιάσει το 2025.
Ας κρατήσουμε τα χρόνια της Στοάς, τις μεταφυσικές αναζητήσεις των μεταπλατωνικών, όταν πλέον έχει καταρρεύσει ένα αρχαίο(ελληνικό) Σύμπαν, με τη στενή έννοια, κι όταν πλέον έχει εδραιωθεί ένα ρωμαϊκό κράτος και καθεστώς, απορροφώντας όλα τα ζωτικά στοιχεία της αρχαίας (ελληνικής) σκέψης.
Οι πρώτες απογοητεύσεις δεν άρχισαν να φανούν κάπου εκεί με το θάνατο του Ιουλίου Καίσαρα.
Ο Αυρήλιος ας πούμε, Καίσαρας, Κάιζερ με τα όλα του.........
......σαν να βαρέθηκα να γράφω για τους στωικούς!
Θα αφήσω εδώ ένα κομματάκι από το φίλο τον ChatGPT, νομίζω τον 4.0, που τον πλήρωσα κιόλας....
Για να δούμε, τι θα πει....
Το ρώτησα:
Θα μπορούσες να ολοκληρώσεις το ακόλουθο κείμενο για τους στωικούς φιλοσόφους, τηρώντας όμως το ύφος της γραφής;
Ο Αυρήλιος, ας πούμε, Καίσαρας, Κάιζερ με τα όλα του, υπήρξε μια γέφυρα ανάμεσα στον κόσμο της εξουσίας και στη βαθιά φιλοσοφική σκέψη. Ως αυτοκράτορας, υπηρέτησε τα προτάγματα της Στωικής φιλοσοφίας, αναζητώντας τη σοφία και την αρετή σε μια εποχή έντονων κοινωνικών αναταραχών. Το έργο του "Έως Εαυτού" φανερώνει την εσωτερική του πάλη, καθώς προσπαθεί να συνδυάσει τις απαιτήσεις της εξουσίας με την αναζήτηση της εσωτερικής γαλήνης.
Ο Αυρήλιος, όπως και οι Στωικοί πρόγονοί του, κυνηγούσε την αρετή, όχι ως μια ανώτερη μορφή ζωής, αλλά ως προϋπόθεση για την αντιμετώπιση του μοιραίου. Η φιλοσοφία του δεν ήταν εξωστρεφής· αντιθέτως, επικεντρωνόταν στη βαθιά αυτογνωσία και στην αποδοχή του αναπόφευκτου. Η πεποίθηση ότι όλα όσα συμβαίνουν είναι μέρος ενός ευρύτερου σχεδίου της φύσης, τον καθοδηγούσε στην αντιμετώπιση των προκλήσεων που προέκυπταν στη ζωή του—τόσο ως ηγεμόνα όσο και ως ανθρώπου.
Δίπλα του, άλλοι Στωικοί φιλόσοφοι, όπως ο Σενέκας και ο Επίκτητος, έφεραν στη ζωή τους τη θεώρηση ότι η ευτυχία δεν συνίσταται στην εξωτερική κατάσταση, αλλά στην εσωτερική μας στάση απέναντι σ' αυτήν. Η "αγάπη για το μοιραίο" ενσωματώνει αυτήν τη θεώρηση, αναγνωρίζοντας ότι η πραγματικότητα συχνά εισάγει εμπόδια και προκλήσεις που δεν μπορούμε να αλλάξουμε. Έτσι, με το να ενσωματώσουμε αυτήν την αγάπη, καταφέρνουμε να μετατρέψουμε την απογοήτευση σε διαύγεια και την ανησυχία σε γαλήνη.
Στη σημερινή εποχή, όπου η δυσκολία, ορισμένες φορές, αποκτά διαστάσεις που φαίνονται αδιανόητες, μια τέτοια στάση είναι πιο επίκαιρη από ποτέ. Οι διδασκαλίες των Στωικών αποτελούν ένα εργαλείο αυτοβοήθειας, προτείνοντας ότι η αληθινή δύναμη έγκειται στην ικανότητά μας να αποδεχτούμε τη ζωή όπως είναι, να εφαρμόσουμε τη λογική και την πρακτική σκέψη στις προκλήσεις μας και να αποδεχτούμε ότι η ευτυχία προέρχεται από μέσα μας.
Με αυτές τις σκέψεις, οι Στωικοί μας προσκαλούν να βαδίσουμε τη δική μας οδό με εμπιστοσύνη, προβάλλοντας την εσωτερική μας δύναμη στη ζωή, καθώς αποδεχόμαστε τη ροή της, ανεξαρτήτως των εξωτερικών συνθηκών. Έτσι, σε κάθε μαχαιριά του πεπρωμένου, μπορούμε να σφυρηλατήσουμε την αρετή και την ηρεμία, αναγνωρίζοντας ότι ο κόσμος προχωρά, ανεξαρτήτως των επιθυμιών και φόβων μας.
Λίγο το γάμησε βέβαια στο ύφος , αλλά φίλος είναι, δεν πειράζει!
Αυτά!
Είναι και το φθινόπωρο, που τις βοηθάει τις σκέψεις. Η Λογική επιμένει πάντως μέσα μου, ακόμα και τις πιο μικρές αναλαμπές συναισθημάτων τις οριζοντιώνει, ή τις γειώνει, τις ισοπεδώνει. Τις φέρνει στο ύψος το σωστό δηλαδή.
Μερικές φορές νομίζω. Μερικές φορές είμαι πολύ σίγουρος. Δεν έχω να δώσω λόγο σε κανέναν, δεν έχω καμία ενοχή πλέον, δεν κατανοώ ούτε εμένα ούτε κανέναν. Δε δίνω αξία ούτε στον εαυτό μου ούτε σε κανέναν άλλο Homo sapiens. Και δεν πιστεύω σε κανέναν ούτε σε κάτι. Ούτε πιστεύω ούτε ελπίζω ούτε τα ζυγίζω. Δεν αισθάνομαι υποχρεωμένος για κάτι. Για τίποτα πλέον. Δεν απολογούμαι για κάτι. Λέω φυσικά "συγνώμη", αλλά δεν το εννοώ. Τα πιο πολλά πάντως από αυτά που λέω, τα εννοώ. Αλλά δεν έχουν και σημασία. Ελάχιστα πράγματα - μέσα κι έξω μου- έχουν έστω και την ελάχιστη σημασία. Ζω την απόλυτη σχετικότητα-μου επιτρέπω την παραδοξότητα, γιατί δεν είναι φυσικός όρος, της Φυσικής δηλαδή. Αλλά είναι ρητορικό σχήμα, όπως τα περισσότερα που χρησιμοποιώ.
Το θέμα relevant και relativ, νομίζω κάπου τα έχω ξαναπεί εδώ. Στη σχετικοποίηση τέλος πάντων ...των πάντων. Κι επειδή ίσως να είπα αρκετά "δεν", ας αρχίσω το μίνι μανιφέστο με θετική γραμμή. Έχω μια ισορροπία της τελευταίας στιγμής, αρκετά ακατανόητη για πολλούς, που με ξέρουν. Ίσως να είναι αδιάφορο, αλλά κι εγώ θα μπορούσα να ασχοληθώ με το ακατανόητο. Απλά δεν ασχολούμαι. Όλα υποβιβάζονται σε ένα επίπεδο: 1) "γίνεται ή δε γίνεται" παθητικός χρόνος, και 2) "το κάνω ή δεν το κάνω". Ενεργητική φωνή. Όλα με τον ορίζοντα, βαρειά βαρειά των δύο τριών εβδομάδων. Και χωρίς απόχρωση, χρώμα ή οποία συναισθηματική επικάλυψη.
Υπάρχει πάντως αυτή η ηρεμία, όπως υποθέτω μετά τη διάγνωση. Αυτό ήταν. Έφτασα. Το έφτασα. Δε το χρειάζομαι το παραπέρα. Το να μη λυπάσαι για κάτι, να μην αναιρεί κάνεις τα παλιά του λάθη ή επιλογές κι αποφάσεις, δεν έχει κάποια λογική. Εγωισμός είναι και τυφλή επιμονή. Εγώ το θεωρώ αλλιώς, όπως πολλοί πολλά χρόνια πριν από μένα. Δεν υπάρχουν λάθη, γίνονται όπως ήταν να γίνουν. Η μοιρολατρία δεν είναι η σωστή λέξη. Οι επιλογές μας ίσως και να μην είναι καθαρές επιλογές, δικές μας. Το "εφ' ω ετάχθη" έχει μια χαρά, βγάζει το βάρος από πάνω σου. Η τάση βέβαια, που όλοι θέλουμε να είμαστε σημαντικοί, ότι κάτι σημαίνουμε για τους ανθρώπους γύρω μας, για αυτούς που μας έφτιαξαν, για αυτούς που φτιάξαμε, για τον κόσμο γύρω μας μας κρατάει και δεν πηδάμε όλοι από τις γέφυρες και τις κορυφές, όπως κανονικά ίσως να έπρεπε να κάνουν πρώτα τα δις των Ινδών και των Κινέζων. Ο Άνθρωπος- στο όλον του, απέτυχε.
Εγώ δεν ξέρω τίποτα, είμαι τίποτα. Στο όλον. Αλλά βλέπω ότι δεν έχει και περιθώρια πολλά, να βγει κάτι από την παραμονή των ανθρώπων. Ζημιά γίναμε, φύρα. Κι εγώ κι εσύ κι εσείς/εμείς όλοι μας.
Έχει μια σχετική πλάκα να ζεις τη στιγμή, σαν την τελευταία, αλλά υπάρχει πάντα η πιθανότητα να σου παρααρεσεις και να σου παρααρεσει η φάση και να συνηθίζεις λόγω αδράνειας, να το συνεχίζεις. Γενικεύοντας την κατάσταση, πχ όπως εγώ λίγο πιο πάνω, δεν κερδίζει κανείς πολλά.
Ένα κίνητρο, ένας κινητήριος μοχλός. Αυτό κρατάει πολύ κόσμο, σε ένα κυνήγι...του "κάτι"! Εμένα μου ξοδεύτηκαν αυτά.
Έχω να αποδείξω κάτι σε κάποιον; Στους συγγενείς και φίλους; Όχι! Στους συνεργάτες; Ούτε κατά διάνοια! Στον εαυτό μου; Όχι πλέον.
Να πω έχω, ναι, αλλά κι αυτό κουράζει κάπου. Και μένα και τους γύρω. Αλλά θα τα λέω ίσως και στο Επέκεινα. Είναι πολλά που δε λέγονται, αλλά τα λέω και πολλά που θα έπρεπε να λέγονται, αλλά ούτε τα θίγω. Και λέγε, λέγε, ο χριστιανός μπερδεύτηκα.
Μπήκε έμμεσα ο Γιάννης Πάριος κι ο Στράτος και περάσαμε σε άλλο πιο μεταφυσικό επίπεδο, αλλά δεν πειράζει. Δεν έχει σημασία. Το νόημα το καταλάβαμε. Να βρω ένα πόντιουμ, ένα βήμα, να τα πω. Γιατί θέλω τελικά να τα πω, σαν τον Άκη Πάνου τελη '70, ακόμα κι αν δε νοιάζεται κανείς, ούτε καν εγώ. Αλλά και να τα πω τελικά και να μην τα πω, δεν πειράζει. Η ουσία είναι μια, δεν υπάρχει ούτε η αθανασία ούτε η ανυπαρξία. (Όχι που θα γλύτωνε ο Ρασούλης, αλλά και ο Χαψιάδης, νομίζω ήταν ο άλλος !).
Να το αφήσω αυτό για τον Επικήδειο; Θα βρεθεί κανείς δηλαδή να γράψει καλύτερα πράγματα;
Καλά, βλέπουμε!
Et le vent du Nord les emporte
Dans la nuit froide de l'oubli
Tu vois, je n'ai pas oublié
La chanson que tu me chantais
C'est une chanson qui nous ressemble
Toi tu m'aimais, et je t'aimais
Nous vivions tous les deux ensemble
Toi qui m'aimais, moi qui t'aimais.
Mais la vie sépare ceux qui s'aiment
Tout doucement, sans faire de bruit
Et la mer efface sur le sable
Les pas des amants désunis.
