Προέρχεται από τη γαλλική, σημαίνει κάτι σαν ψυχραιμία και διατήρηση της αυτοκυριαρχίας σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης ή έντασης/στρες. Το να μην επηρεάζεται η κρίση σου, να διατηρείς το "ψυχρό μυαλό" που απαιτείται, είναι μια τακτική ανωτερότητας, ώστε να αποφευχθούν κλιμακώσεις.
Σε ένα κινέζικο φακελάκι τσαγιού βρήκα στα γερμανικά: "wenn du nicht reagierst, bist du in guter Verfassung", όταν δεν αντιδράς, είσαι σε καλή κατάσταση. Ακούγεται πολύ Ταο ή Dào (dé jīng), όπως αποδίδεται κανονικά.
Δεν ξέρω πλέον τι γίνεται εδώ πέρα. Έχω γράψει πόσες φορές στο ιστολόγιο εδώ ότι υπάρχει πάντα ένα σημείο δίχως επιστροφή το point of no return, που δεν μπορείς πια να στέκεσαι αμέτοχος, φλεγματικός και στην ουσία αδιάφορος, παλιά θα έλεγε κάποιος σαν αυτιστικός, αλλά αφού δεν είναι πολιτικά σωστό και δεν επιτρέπεται να το λέμε, ας το πούμε εγωκεντρικό. Η αυτοκυριαρχία και η μετριοπάθεια παλιότερα στο μυαλό μου ίσχυαν μέχρι εκείνου του σημείου που δεν γίνεται, δεν μπορεί κάποιος να μην αντιδράσει, συνήθως με έκρηξη, λεκτική ή σωματική βία. Τα σημείο αυτό, ας το πούμε σημείο βρασμού, το ορίζει καθείς μας ανάλογα με τη (αυτογενή) ρύθμιση των υποδοχέων του. Εκεί που αναδύονται οι αναστολές και οι ενδοιασμοί, ή από την ανάποδη εκεί που καταρρέουν, εκεί που υποχωρούν όλες οι δισταγμοί (κοινωνικοί, ηθικοί), εκεί που πέφτουν οι φραγμοί κι εκλύεται ανεξέλεγκτη η Αντίδραση, είναι το λεγόμενο λιμπικό σύστημα, με την Αμυγδαλή και τον Ιππόκαμπο. Εδώ δεν κάνουμε βέβαια μάθημα νευροανατομιας, αλλά έτσι το είπα απλά για να δείξω ότι τάχα κάτι ξέρω!
Λοιπόν στο θέμα της αυτοπειθαρχίας: το να κάθεσαι στην καρέκλα σου, ενώ γύρω σου πέφτουν σφαλιάρες, "έμεινε Πάκης" ή "έμεινε σα μαλάκας", όπως συχνά λέμε στην αργκό, ίσως να σε βοηθάει να μείνεις νηφάλιος και να νομίζεις ότι κρατάς την αξιοπρέπεια σου, ίσως να γίνεις πρόεδρος κράτους αλλά δεν ξέρω τι αποδεικνύει για την κοινωνική σου ευαισθησία και ευθιξία.
Αυτό που ξέρω είναι ότι οι δικές μου θυμικές αντιδράσεις έχουν αμβλυνθεί σε αδιανόητο (για την προηγούμενη μου ζωή, μέχρι το 2021). Έχω γράψει παλιότερα , εδώ κι εδώ, να μην τα ξαναλέω, βαριέμαι.
Πρόσφατο περιστατικό: Κάποιος με βρίζει πατόκορφα και πολύ άσχημα και μάλιστα στην έκρηξη του θυμού του χώνει τα νύχια του/της στο αντιβράχιο μου. Σε μένα εκεί τη στιγμή κυριαρχούσε μια μακαριότητα, μια αποστασιοποίηση, σαν να μη με αφορούσε αυτός ο πόνος από τα νύχια. Στα επόμενα δευτερόλεπτα έπιασα το σφυγμό μου και τον υπολόγισα <50-60 bpm. (Οι Profilers το λένε και σφυγμό του serial killer ή γενικά των ψυχοπαθών δολοφόνων). Προς στιγμή εντυπωσιάστηκα, αλλά αμέσως κατάλαβα: για αυτή τη στιγμή, για αυτό ακριβώς το λεπτό, για αυτό που συνέβη λίγο πριν, για αυτό έκανα τα τελευταία χρόνια Ζεν Διαλογισμό και διάβαζα στωικούς. Ήταν η προετοιμασία για παρόμοιες καταστάσεις.
Το ξαναλέω πάντως, δεν ξέρω. Δεν ξέρω πού σταματά η αυτοκυριαρχία και πού αρχίζει η κοινή λογική αντίδραση, πού σταματά η απάθεια και αρχίζει η κοινωνική ευαισθησία, η ηθική ευαισθητοποίηση. Πότε κάποιος είναι μοναχός Σαολίν και πότε Πάκης. Πότε παγερά αδιάφορος κι αποστασιοποιημένος και πότε Διαλογιστής και Ψύχραιμος. Πότε λειτουργεί κάποιος με γνώμονα τη δική του εσωτερική μαύρη τρύπα και την απόλυτη του ηρεμία και πότε με βασικό του στόχο "δε βαριέσαι αδερφέ, πού να μπλέκουμε τώρα".
Όλα έχουν να κάνουν με την τρέχουσα στιγμή. Με την τρέχουσα κατάσταση, με τα τρέχοντα συναισθήματα και στην τελική με τον τρέχοντα εαυτό.
Αν είσαι σε ένα επιβατικό αεροπλάνο, που έχει χάσει τον ένα κινητήρα και πρέπει να διατηρήσεις την ψυχραιμία σου, ώστε να το προσγειώσεις με ασφάλεια, δε βοηθάει η συναισθηματική έκρηξη. Αυτή πρέπει να κατασταλεί και να αναδυθεί η απόλυτη ψυχροαίματη ψυχραιμία. Επί της ευκαιρίας: γιατί μας φοβίζουν ιδιαίτερα τα φίδια; Οι θρησκευτικοί παράγοντες, το κακό παρελθόν ας πούμε στον κήπο της Εδέμ, αλλά και αυτό βλέμμα, ας το πούμε κι αυτό ψυχρό, που εκπέμπει την απόλυτη ψυχική ηρεμία και προσήλωση στο στόχο. Τα φίδια -πολλοί θεωρούν -ότι έχουν "κρύο αίμα", αλλά στην ουσία είναι απλά ποικιλόθερμα, δεν έχουν δηλαδή ομοιοστασία, όπως πολλά θηλαστικά, αποκτούν τη θερμοκρασία του περιβάλλοντος τους. Προτιμήσεις έχουν βέβαια, γι'αυτό και επιλέγουν τα μέρη που θέλουν να βρίσκονται. Πχ υπάρχουν φίδια με νυχτερινή δράση σε υποτροπικές χώρες που κυνηγούν, ενώ έχουν θερμοκρασία σώματος 17 με 22 βαθμούς κελσίου............
Λίγο γαμήθηκε εδώ η ανάρτηση, αλλά τι να κάνεις; Ο,τι μαθαίνει κανείς, καλό είναι. Καλό κι όχι τόσο άσχετο, ...
Λοιπόν, στο δια ταύτα: Θερμοκέφαλες αντιδράσεις, που προκαλούνται από ασημαντες αφορμές ή προκλητικές δράσεις είναι πάντα επιζήμιες κι έχουν καταστρέψει κόσμο και κοσμάκη, άπειρες ζωές. Εκείνη η καταραμένη στιγμή, εν βρασμώ ψυχής. Σίγουρα θα πάρεις κάνα ελαφρυντικό, αλλά να το χέσω (και συγνώμη δηλαδή για το ρήμα!), σημασία έχει ότι αντέδρασες στο λάθος χρόνο και δεν υπάρχει καμία δικαιολογία. Θα μετανιώνεις -πιθανόν- για μια ζωή.
Το να ξεχωρίσουμε τη Δράση που προηγείται ή την Αφορμή που προκαλεί την Αντίδραση, είναι μάλλον περιττό και θα πάρει πολύ χρόνο, αλλά το Fight or flight (or meditate?!) στηρίχθηκε στα στοιχειώδη ρεφλέξ επιβίωσης, εξελικτικά. Αν δε βράσει το αίμα, αν δεν ανεβάσει στροφές το κοντέρ της καρδιάς, αν δεν πνίξει στην αδρεναλίνη τα περιφερειακά όργανα, αν δεν πιάσει την υψηλή θερμοκρασία που χρειάζεται, τη στιγμή που σε πλησιάζει η αρκούδα ή ο Τίγρης, .... τέλος!
Εκεί που χάθηκε η μπάλα τα τελευταία 80 με 100 χιλιάδες χρόνια είναι που μπερδεύτηκαν στα υψηλής συχνότητας κυκλώματα του φλοιού του εγκεφάλου, οι κίνδυνοι για την ύπαρξη. Δηλαδή πιάνοντας επ' αυτοφόρω τη γυναίκα σου με τον καλύτερο σου φίλο στο κρεβάτι, η Αμυγδαλή νομίζει ότι κινδυνεύει η ύπαρξη σου, θεωρώντας τη γυναίκα κτήμα σου κι ότι κάποιος στο λυμαίνεται εκείνη τη στιγμή. Οπότε αντιδράς σαν να είδες αρκούδα, που όμως είναι του χεριού σου και θα την κάνεις κομμάτια.
Ψύχραιμη αντίδραση σε τέτοια περίπτωση μάλλον θα θεωρηθεί πολύ pussy, από την κοινωνία. Το ίδιο θα έλεγα και χειρότερα μάλλον, αν πχ βρίσκεσαι στη δικαστική αίθουσα απέναντι στο βιαστή του παιδιού σου και θα πρέπει να ακούς αυτά που λέει. Ποια contenance και πράσσειν άλογα; Παίρνεις ένα περίστροφο όπως η καλή κυρία Marianne Bachmeier τότε, το μακρινό 1950 και αποδίδεται δικαιοσύνη κατά το "μαχαιρα έδωκες; Μαχαιρα θα λάβεις!" ή το "οφθαλμόν αντί οφθαλμού". Θα έπρεπε δηλαδή να διατηρήσει την αυτοκυριαρχία της και να φύγει από την αίθουσα ή να κοιτάει σαν απαθής Σαολίν ή Γιόγκι στο καρφοκρεββατο;
Αν εσείς έχετε την απάντηση, μπράβο.
Εγώ μετράω τους παλμούς μου.
