Η συμφωνική μουσική του 20ου

Γραμμένο το ’78, εκδόθηκε στην Ελλάδα το ’93. Το αγόρασα, ωθούμενος από την περιέργεια «τι διάολο είναι αυτή η μοντέρνα μουσική». Μιλάει βέβαια για την ορχηστρική μουσική του 20ού αιώνα, από τον Debussy, τον οποίο ορίζει ως αφετηρία έως και τον Boulez. Ενδιάμεσοι μύριοι όσοι, ο Βέμπερν και ο Στραβίνσκι, ο Χίντεμιτ και ο Σατί, Σένμπεργκ, Ξενάκης και Στοκχάουζεν. Θυμίζω ότι έχω ξαναμιλήσει για την Ορχήστρα, μέχρι και το Στραβίνσκυ. Στο βιβλίο αυτό το πιάνει το νήμα από αυτό που ονομάζει Ύστερο Ρομαντισμό, το πνευματικό  υπόβαθρο του οποίου στηρίζεται στην αφηγηματική μορφή, στην περιγραφική φυσικών περιβαλλοντικών μεγεθών (άκου το La mer), χωρίς ιδιαίτερη συνάφεια με τις παραδοσιακές συμφωνικές φόρμες.  Ο Μάλερ, ο Σιμπέλιους, ο Έλγκαρ, ο Μπουζόνι, αλλά και ο Σαίνμπεργκ, που μετά το "Πελλέaς και Μελλισάνθη", σκάρωσε τη Verklärte Nacht, το 1899, με μια ασυνήθιστη ενορχήστρωση για σεξτέτο εγχόρδων.
Όλα έδειχναν προς μια καινούρια ζύμωση μουσικών στοιχείων, με την έλευση του νέου αιώνα. Η νέα αυτή αρμονία, στο σειραϊσμό βρήκε την καλύτερη εφαρμογή του. Το βιβλίο βέβαια εξηγεί πώς αυτό το εγχείρημα της ατονικότητας δεν προέκυψε από ενθουσιασμό, όπως έγινε αργότερα με τις νέες τεχνολογίες, αλλά κυρίως ως αναπόφευκτη συνέπεια και με τη δυσκολία της απώλειας του μέχρι πρότινος βασικού πλαισίου στήριξης της Ευρωπαϊκής Μουσικής. Οι καινοτόμοι σπάνια όμως διάγουν εύκολη πορεία, π.χ. στου Στραβίνσκυ τις παραστάσεις, λόγω της ζημιάς που προκάλεσαν τα σκανδαλιστικά μπαλέτα, γινόταν του Κουτρούλη ο γάμος. Πάντα πρέπει να περάσουν χρόνια για να αντιληφθούν τα μεγέθη και τις επιδράσεις μιας τέτοιας μετάλλαξης.

Για να μετριαστούν ίσως οι κατά τόπους αντιδράσεις, "έπρεπε" να συγχωνευτούν και εθνικά/τοπικά στοιχεία. Ο τόπος λοιπόν ως λίκνο ιδιοφυίας. Τα μεγαλύτερα και πρωτοπόρα βήματα στη μουσική πριν τον Α'ΠΠ έγιναν σε δύο μέρη: Παρίσι και Βιέννη. Όλο η αφρόκρεμα εκεί έδινε διαπιστευτήρια. Και μετά ξεχύνονταν στα μέρη τους, με ενσωμάτωση εγχώριων ιδιωμάτων. Ίσως πρώτος ο Ντβόρζακ (ακούστε τη Συμφωνία του Νέου Κόσμου ή το αγαπημένο μου κονσέρτο Op.53 ) ο Γιάνατσεκ στην Τσεχοσλοβακία, ο Μανουέλ ντε Φάλια στην Ισπανία, ---Για το Σκαλκώτα έχω ξαναπεί, αλλά ότι και να λέμε, ήταν τεράστιος και αναξιοποίητος στην κουφή Ελλάδα του Μεσοπολέμου--ο Μέγας Μπάρτοκ στην Ουγγαρία, με τη μουσική των αγροτών. (Ο φίλος μου Χάρης μου σύστηνε το 1991, το περίφημο Concerto for Orchestra, Sz 116. Ακούστε το δεύτερο μέρος Giuoco delle coppie. Allegretto scherzando και θα δείτε εάν αντέχουν τα τζιέρια σας την πρωτοπορία σε αυτά τα ακούσματα. Έχει ένα πέρασμα στο 3'16'' με χάλκινα, ανατριχίλα κεντροευρωπαϊκή). Ο Άϊβς ήταν μια ιδιαίτερη περίπτωση εκτός Ευρώπης συνθέτη, θεωρώντας ότι η μουσική ευνουχιζόταν για να ικανοποιεί τα ακροατήρια, κυρίως τα αμαθή. Κατά αυτόν έπρεπε να υπάρχουν σύνθετοι ρυθμοί, πολύπλοκες εξυφάνσεις και διάφωνες συγχορδίες. Το 1918 σταμάτησε να συνθέτει. (Τρία τοπία στη Νέα Αγγλία)

Προ A' παγκοσμίου εμφανίστηκε και η ομάδα των 6, με πρότυπο το Σατί του 19ου και τις Gymnopedie του, αλλά ταυτόχρονα απορρίπτοντας το Ντεμπυσί. Ήθελαν τη μουσική πιο ψυχρή, πιο ορθολογιστική. Δεν κράτησαν πολλά χρόνια.

Μετά νεοκλασικισμός (ακούστε τη φούγκα του Μπρίτεν στον Οδηγό για νέους και πάθετε πλάκα!!!), επίγονοι του Σαίνμπεργκ, ο Μπεργκ, ο Βέμπερν, μεταπολεμικά, επιρροές από Ανατοή και Ινδία, (Τουρανγκαλίλα του Μεσσιάν, με γκλόκενσπιελ, βιμπράφωνο και τσελέστα, Υπ'όψιν ότι ο τύπος έχει γράψει τον Κατάλογο των πουλιών το '56, εμπνευσμένος από την ηχητική καταγραφή πουλιών στο φυσικό τους περιβάλλον). Και μετά ακόμα πιο ακραίοι τύποι: Ο Μπουλέζ, ο Κέιτζ (το κομμάτι του 4'33'' δεν περιλαμβάνει κανέναν ήχο από πρόθεση, είναι 4μισι λεπτά σιωπής), o Ξενάκης, το τυχαίο στη μουσική, η ηλεκτρονικοποίησή της, ο Στοκχάουζεν (Aus den sieben Tagen, εμπνευσμένο από το Μάη του '68, αλλόκοτοι ήχοι!). Εεε μετά ξέφυγε το πράγμα, μουρλάθηκαν όλοι!!! Η κοινωνία με τη σχιζοφρένειά της τραβούσε τους μουσικούς σε όλο πιο θεότρελες επιλογές. Δεν ήταν πια αυτοί οι πρωτοπόροι, απλά έτρεχαν πίσω από μια εμμονή....

Σίγουρα είναι προσωπική μου γνώμη, αλλά δικό μου δεν είναι το ιστολόγιο, λογαριασμό θα δώσω;;;

 

Η Μουσική είναι ότι πιο κοντινό στο Θεό έχω ζήσει. Αυτή με καλλιεργεί, με στηρίζει, με ξυπνάει, με ανυψώνει. Οι άπειρες μορφές της και η συνεχής της εξέλιξη αποδεικνύουν ότι τίποτα δεν μπορεί να μείνει στάσιμο, τα πάντα ρει. Όποιος δεν το κατανοεί, απλά σπάει σαν καλάμι άκαμπτο.

Ακούστε κι ότι καταλάβετε, καταλάβατε!! Νοιώστε παράλληλα ή σκεφτείτε κιόλας. Η επίδραση σε σας!!